تولید ناخالص داخلی چیست؟ | تفاوت تولید ناخالص داخلی (GDP) با تولید ناخالص ملی (GNP)
تولید ناخالص داخلی، Gross Domestic Product یا GDP، به معنی تمام پول یا ارزش بازار یک کشور است که شامل همه‌ی کالاها و خدمات تمام شده در محدوده‌ی مرزهای یک کشور در بازه‌ی زمانی مشخص است. این شاخص به عنوان یک ارزیابی کلی تولیدات داخلی، می‌تواند تابلویی باشد که سلامت اقتصادی کشورها را در یک نگاه نشان دهد. اگرچه GDP بیشتر سالانه محاسبه می‌شود، می‌توان آن را فصلی نیز محاسبه کرد. در این مقاله از درگاه پرداخت پی‌پینگ به این سوال به طور کامل پاسخ می‌دهیم که این نوع تولید GDP چیست و چگونه محاسبه می‌شود.
تاریخچه‌ی تولید ناخالص داخلی چیست؟
اولین مفهوم تولید ناخالص داخلی در اواخر قرن ۱۸ میلادی شکل گرفت. این مفهوم مدرن توسط یک اقتصاد دان آمریکایی به نام سیمون کزنت در سال ۱۹۳۴ توسعه پیدا کرد و در کنفرانس برتن وودز در سال ۱۹۴۴، GDP رسما پایه‌ای‌ترین شاخص ارزیابی اقتصاد کشورها نام گرفت.
منظور از کلمه‌ی «تولید» در GDP چیست؟
تولید در عبارت تولید ناخالص داخلی به معنی تولیدات و یا خروجی اقتصادی کالا و خدمات فروخته شده در بازار است.
چه تولیداتی در GDP موثراند؟
خدمات و کالاهای نهایی که در ازای دریافت پول فروخته می‌شوند. فقط فروش کالاهای نهایی به شمار می‌روند؛ زیرا تراکنش‌های واسطه‌ای برای ساخت محصول نهایی (مانند خریدن چوب یک مبل) در قیمت نهایی که آن محصول فروخته شده لحاظ می‌شود.
چه تولیداتی در GDP موثر نیستند؟
- کار بدون دست‌مزد: کارهای انجام شده داخل خانواده، کارهای داوطلبانه، خیریه و … .
- کاری که پاداش آن با پول قابل پرداخت نیست
- کالاهایی که برای فروش در بازار ساخته نشده اند
- کالاهایی که به صورت پایاپای معاوضه شده اند
- بازار سیاه: اقتصاد زیرزمینی که اجناس و خدمات غیر قانونی و خارج از مدیریت دولت معامله می‌شوند
- فعالیت‌های غیرقانونی
- پرداخت‌های واسطه‌ای: که در آن‌ها هیچ کالا و خدماتی در میان نیست
- فروش کالای دست دوم و استفاده شده
- کالا و خدمات میانی که منجر به ساخت سایر کالاها و خدمات می‌شوند
منظور از کلمه‌ی «ناخالص» در GDP چیست؟
کلمه‌ی ناخالص به این معنی است که تولیدات بدون در نظر گرفتن مصارف آینده‌شان به شمارش در می‌آیند. یک تولید ممکن است برای مصرف، برای سرمایه گذاری و یا برای جایگزینی با یک دارایی استفاده شود. در همه‌ی این موارد، رسید نهایی فروش تولیدات به تولید ناخالص داخلی اضافه می‌شود.
در عوض از عبارت «تولید خالص» برای تولیداتی که صرف جایگزینی با سایر دارایی‌ها می‌شوند (تا با استهلاک مقابله کند)، استفاده نمی‌شود. عبارت تولید خالص فقط برای تولیدات مصرفی و سرمایه گذاری به کار می‌رود.
منظور از کلمه‌ی «داخلی» در GDP چیست؟ (تفاوت GDP با GNP و GNI)
تولید ناخالص داخلی GDP
کلمه‌ی داخلی به این معنی است که معیار سنجش مرزهای جغرافیایی است. تولیدات و کالاهایی شمرده می‌شوند که در داخل مرزهای آن کشور تولید شده‌اند، فارغ از ملیت سازنده‌ی آن‌ها. برای مثال تولیدات یک شرکت که مالک آن آلمانی است اما شرکت در آمریکا قرار دارد، جزو GDP آمریکا به شمار می‌رود.
تولید ناخالص ملی GNP
در مقایسه با GDP، کلمه‌ی «ملی» در تولید ناخالص ملی یا GNP بیان می‌کند که معیار سنجش شهروند بودن یا به عبارتی ملیت مالکان شرکت‌هاست. تولیدات و کالاهایی به حساب می‌آیند که توسط آن ملیت تولید شده‌اند؛ بدون درنظر گرفتن مکان و کشوری که شرکت در آن وجود دارد. برای مثال تولیدات یک شرکت که مالک آلمانی دارد و در آمریکاست، جزو GNP آلمان به حساب می‌آید.
درآمد ناخالص ملی GNI
درآمد ناخالص ملی نیز از این جهت مشابه تولید ناخالصی ملی است زیرا معیار سنجش هر دو ملیت است نه جغرافیا؛ تفاوت آن‌ها در نحوه‌ی محاسبه است که در ادامه‌ی مقاله با انواع محاسبه‌ی GDP آشنا می‌شویم. GNP از روش تولید محور و GNI از روش درآمد محور برای محاسبه بهره می‌برد. از لحاظ نظری باید هر دو این روش‌ها نتیجه‌ی یکسانی بدهند.
تفاوت تولید ناخالص داخلی اسمی یا رایج Nominal با تولید ناخالص داخلی واقعی یا ثابت Real
تولید ناخالص اسمی مقدار GDP بدون در نظر گرفتن هرگونه تورم است. درصورتی که تولید ناخالصی واقعی با در نظر گرفتن تورم (افزایش قیمت‌ها) و یا رکود قیمت‌ها محاسبه می‌شود. GDP واقعی به ما نشان می‌دهد که آیا خروجی کار به خاطر تولید بیشتر افزایش داشته، یا به خاطر افزایش قیمت‌ها. از این تولید واقعی برای محاسبه‌ی میزان رشد GDP استفاده می‌شود.
نحوه‌ی محاسبه‌ی تولید ناخالصی داخلی چیست؟
تولید ناخالص داخلی با سه روش محاسبه می‌شود. محوریت هر یک به ترتیب، تولید، هزینه و یا درآمد است و انتظار داریم همگی نتایج یکسانی به ما بدهند.
- روش تولید محور: جمع «ارزش افزوده» (تمام فروش منهای ارزش ورودی‌های واسطه) در هر مرحله از تولید.
- روش هزینه محور: جمع خریدهای کاربران نهایی
- روش درآمد محور: جمع درآمد حاصل شده از موارد تولیدی
فرمول تولید ناخالص داخلی چیست؟
در این‌جا فرمول محاسبه‌ی این تولید با روش هزینه محور را می‌بینیم.
تولید ناخالص داخلی = مصارف شخصی + سرمایه‌گذاری ناخالص خصوص + سرمایه گذاری دولتی + خرج‌های دولت + صادرات منهای واردات
تولید ناخالصی داخلی معمولا توسط سازمان ملی آمار کشورها زیر نظر استاندارد بین‌المللی محاسبه می‌شود. تولید ایران در حال حاضر در سال ۲۰۲۰ حدود 454 میلیارد دلار است.
نرخ رشد تولید ناخالص داخلی چیست؟
این شاخص با محاسبه‌ی درصد تغییرات GDP واقعی (با در نظر گرفتن تورم) از یک بازه‌ی زمانی تا یک بازه‌ی دیگر به دست می‌آید. معمولا این مقایسه بین آخرین فصل یا آخرین سال با دوره‌ی قبلی خود حاصل می‌شود. این شاخص می‌تواند عددی مثبت یا منفی باشد که در صورت منفی شدن بیان‌گر فشار اقتصادی در آن برهه است.
تولید ناخالص داخلی سرانه (به ازای هر نفر) چیست؟ PPP
این عدد از تقسیم تولید ناخالص داخلی اسمی به جمعیت کل آن کشور محاسبه می‌شود. این عدد بیان‌گر خروجی اقتصادی هر فرد به طور میانگین در یک کشور است. جمعیت محاسبه شده در آن سال با GDP همان سال حساب می‌شود. این شاخص به نوعی بیان‌گر سطح زندگی افراد در یک کشور است. مثلا کشور قطر بیش‌ترین تولید ناخالص داخلی سرانه و کشور‌های آفریقایی کم‌ترین آن را دارند.
تولید ناخالص داخلی برای اقتصاد دانان و سرمایه گذاران
همان‌طور که تصور می‌شود، تولیدات و رشد اقتصادی که با GDP محاسبه می‌شود، تاثیر بزرگی بر تک تک اعضای آن اقتصاد دارد. برای مثال وقتی اقتصاد سالم باشد، بی‌کاری کم‌تری داریم و با افزایش تقاضای نیروی کار برای رشد اقتصادی، حقوق کارمندان نیز افزایش می‌یابد. اقتصاددانان با نگاه به رشد مثبت GDP، میزان شکوفایی یک اقتصاد را محاسبه می‌کنند. در نقطه‌ی مقابل با دیدن رشد منفی در GDP متوجه می‌شوند اقتصاد در بحران قرار دارد.
تغییرات چشم‌گیر در این نوع تولید، تاثیرات چشم‌گیری در بازار سرمایه‌ی کشورها به همراه دارد. دلیل آن نیز زیاد پیچیده نیست زیرا یک اقتصاد مریض معمولا درآمدهای پایین‌تری نیز نصیب شرکت‌هایش می‌کند. سرمایه گذاران در شکل دهی استراتژی‌های معاملاتی و سرمایه‌گذاری خود همواره اثر تغییرات تولید ناخالص داخلی را لحاظ می‌کنند. البته لازم به ذکر است نمی‌توان با این نگاه بازارهای سرمایه را به طور دقیقی پیش‌بینی کرد و نیاز به سایر ابزارها و استراتژی‌های تحلیل هم‌چنان پابرجاست.
انتقادهای وارد بر تولید ناخالص داخلی چیست؟
- این شاخص بسیاری از منابع درآمد غیر رسمی را در بر نمی‌گیرد.
- در اقتصاد آزاد جهانی، GDP محدود به مرزهای جغرافیایی است.
- این معیار فقط به پیشرفت کلی اقتصادی کشور بدون در نظر گرفتن سطح رفاه کلی جامعه می‌پردازد.
- در این شاخص، فعالیت‌های B2B یا کسب‌وکار به کسب‌وکار، در نظر گرفته نمی‌شوند.
در این مطلب به شما نشان دادیم که GDP چیست. مطالب دیگر ما را نیز بخوانید.
منبع: INVESTOPEDIA
ارسال نظر