عرضه اولیه چیست؟ | زمان مناسب فروش عرضه اولیه
عرضه اولیه چیست؟ عرضه‌ی اولیه یا (IPO یا Initial Public Offering) یا عرضه‌ی عمومی اولیه‌ی سهام به معنی اولین معرفی یک شرکت به بازار سرمایه است. این عرضه‌ها با توجه به مشخصات شرکت ممکن است کاری بی‌سروصدا و یا رویدادهایی بزرگ باشند. بدون شک عرضه اولیه‌ها یکی از مهم‌ترین مراحل سرمایه گذاری و مالی شرکت‌ها به حساب می‌آیند. در ادامه‌ی این مقاله از درگاه پرداخت پیپینگ به طور کامل توضیح می‌دهیم عرضه اولیه چیست و چگونه عمل می‌کند.
تعریف دقیق عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه فرایندی است که یک شرکت خصوصی (شرکت سهامی عام) اولین سهام شرکت خود را برای فروش عمومی در اختیار بازار سرمایه می‌گذارد. به این فرایند، عمومی شدن (تبدیل شدن به سهامی عام) نیز گفته می‌شود.
طبیعتا شرکت‌ها در ابتدای کار عرضه اولیه نمی‌شوند. با این که استارتاپ‌های موفق در نهایت عرضه اولیه می‌شوند، اما کماکان زمان می‌برد که این شرکت‌ها جایگاه خود در بازار و پلن‌های مالی خود را تثبیت کنند. عرضه‌ی این سهام در بازار به جذب سرمایه برای شرکت‌ها و هم‌چنین رسیدن به شفافیت صورت‌های مالی می‌انجامد.
قبل از عرضه اولیه، یک شرکت ممکن است کاملا توسط بنیان‌گذاران و یا سهام‌داران خصوصی آن اداره شود. در این نقطه، شرکت به طور کامل ساختار مالکیتی خود را مدیریت می‌کند؛ در این صورت رئیسان شرکت می‌توانند خریداران و سرمایه‌گذاران سهام خود را انتخاب کنند. اما پس از عرضه اولیه، دیگر بخشی از سهام شرکت به صورت عمومی در اختیار مردم قرار می‌گیرد. این سهم‌ها بخشی از مناقصه‌ی بازار می‌شوند و شرکت دیگر اختیاری در این‌که چه کسی سهام را معامله می‌کند ندارد؛ این‌جا حتی ممکن است اگر شرکت بیش از ۵۰ درصد سهامش را عرضه کرده باشد، رقبا می‌توانند برخلاف میل شرکت تصمیم بگیرند و کنترل شرکت را در دست بگیرند؛ که البته امری خصومت‌آمیز است.
اهداف عرضه اولیه چیست؟
دو هدف اصلی برای یک کارخانه جهت عرضه کردن سهام آن وجود دارد که از هم مستقل‌اند. هدف اول جذب سرمایه و هدف دوم منتفع کردن سرمایه گذاران قبلی است.
با عرضه شدن در بورس، شرکت وارد دنیایی از همه‌ی موقعیت‌های سرمایه گذاری می‌شود. این کار به شرکت‌ها سرمایه‌ی خیلی بیش‌تری نسبت به سهام‌داران خصوصی و سرمایه گذاران خطرپذیر (VC) می‌رساند. معمولا یک شرکت هنگامی عرضه اولیه می‌شود که به یک ثبات نسبی از سرمایه‌ی شخصی رسیده باشد و با این کار قصد گسترش و ادامه‌ی رشد کسب‌وکار خود را دارد.
به علاوه برای توضیح هدف دوم باید گفت که احتمال عرضه شدن در بورس یک انگیزه‌ی مهم برای شرکت‌های نوظهور است تا بتوانند سرمایه گذاران اولیه‌ی خود را تحت تاثیر قرار دهند. با فروش دارایی‌هایشان، سهام‌داران موجود در شرکت می‌توانند از یک عرضه اولیه‌ی موفق برای افزایش سودآوری خود بهره ببرند. احتمال ورود به بورس و این سرمایه‌ی عظیم، به شرکت‌های جوان کمک می‌کند بتوانند جذب سرمایه کنند و پیش بروند. هم چنین رئیسان شرکت و کارمندان آن می‌توانند روی شرکتی که هنوز خود را اثبات نکرده ریسک کنند و آن را جلو ببرند.
فرایند قانونی شرکت‌ها برای انجام عرضه اولیه چیست؟
اگر شرکت‌هایی بخواهند وارد بازار سرمایه شوند باید شرایط اولیه‌ای داشته باشند که در کشورهای مختلف قوانین متفاوتی بر آن اعمال می‌شود. در بعضی کشورها برای عرضه اولیه‌ی سهام خود باید از یک شرکت واسط، بانک و یا شرکت متعهدی کمک بگیرند تا فرایند IPO شدن خود را سرعت ببخشند. در ایران طبق دستورالعمل رسمی سازمان بورس شرایط عمومی و هم‌چنین شرایط خاصی برای این منظور لحاظ شده است. از مهم‌ترین شرایط عمومی پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ثبت شرکت نزد سازمان بورس
- نبود محدودیت قانونی برای نقل و انتقال سهام توسط سهام‌داران شرکت
- سهام با نام و دارای حق رای باشد و تمام بهای اسمی آن پرداخته شده باشد.
- تابعیت شرکت ایرانی باشد.
- شخصیت حقوقی شرکت، سهامی عام باشد.
پس از اتخاذ شرایط اولیه، شرکت‌ها باید مستندات و مدارک خود را برای بررسی درخواست پذیرش اوراق بهادار، به سازمان بورس ارائه کنند. این مستندات باعث می‌شود که شرکت اسناد حسابداری، پلن کسب‌وکار، شفافیت‌های معاملاتی و بسیاری از اطلاعات مالی خود را آماده کند و به صورت عمومی اعلام کند. گاهی این شفاف‌‌سازی‌های اسناد شرکت در تبع ورود آن به بازار سرمایه، به عنوان معایب IPO شدن به شمار می‌رود چون شرکت‌ها معمولا زیاد از عمومی شدن اطلاعات خود استقبال نمی‌کنند.
معنی و کاربرد ثبت سفارش (book building) عرضه اولیه چیست؟
در سال‌های قبل هنگام عرضه اولیه‌ی سهام در بورس تهران، مشکلاتی بابت عدم رعایت مساوات بین سرمایه‌گذاران وجود داشت. قبل از الکترونیکی شدن تابلوهای معاملاتی، این کار به صورت دستی انجام می‌شد. با الکترونیکی شدن سامانه‌های معاملاتی، عرضه اولیه‌ها در زمان مشخصی برای معامله حراج می‌شدند و هرکس زودتر سفارش خود را قرار می‌داد، می‌توانست حجم بیش‌تری از سهام آن شرکت را دریافت کند. در این روش کسانی که به هر دلیلی سرعت اینترنت پایین‌تری داشتند یا نمی‌توانستند زودتر اقدام کنند از مزایای آن عرضه اولیه بی‌بهره می‌ماندند؛ بنابراین هم‌چنان مشکل بی‌عدالتی وجود داشت. این‌جا بود که روش ثبت سفارش به میدان آمد.
در روش ثبت سفارش یا بوک بیلدینگ، سهام شرکت قبل از شروع معاملات در سامانه به نسبت مشخصی میان کارگزاران و سازمان‌های سرمایه گذاری تقسیم می‌شود و یک بازه‌ی زمانی برای ثبت سفارش آزاد اعلام می‌کنند. سپس همه‌ی افراد سفارش‌های خود را ثبت می‌کنند و به نسبت مساوی و عادلانه‌ای سهام بین علاقه‌مندان توزیع می‌گردد. روش ثبت سفارش هنوز هم در معاملات بورس اوراق بهادار تهران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فرایند خرید عرضه اولیه چگونه است؟
برای خرید عرضه اولیه توسط اشخاص حقیقی باید ابتدا در سامانه‌ی سجام ثبت‌نام کنند و احراز هویت خود را انجام دهند. هم‌چنین سامانه‌ی سجام پس از ثبت نام یک کد ۱۰ رقمی جهت ارائه به کارگزاری به شما می‌دهد. سپس با مراجعه به یکی از کارگزاری‌های معتبر و ثبت شده در سازمان بورس وارائه‌ی مدارک شناسایی، اقدام به ایجاد حساب در آن می‌کنید. کارگزاری به شما مشخصات کاربری حساب در سامانه‌ی آنلاین معاملاتی بورس را می‌دهد. برای خرید عرضه اولیه‌ها معمولا میزان سهامی که به هر شخص می‌رسد از نظر تعداد و مبلغ سهام، از قبل مشخص است که اغلب با مشارکت بالای سهام‌داران در ایران، مبلغ رسیده به هر فرد کم‌تر از میزان تخمین زده خواهد شد. لازم به ذکر است باید مبلغ مورد نیاز را به حساب نزد کارگزار انتقال دهید. برای مثال اگر شرکتی ۱۰ درصد سهام خود را در بورس عرضه کند، سازمان بورس اعلام می‌کند به هر فرد ۱۰۰ سهم با قیمت ۱۰۰۰ تومان می‌رسد. در این صورت شما ۱۰۰ هزار تومان به حساب کارگزاری واریز می‌کنید و با وارد کردن نماد شرکت مورد نظر ۱۰۰ سهم با بالاترین قیمت (مثبت پنج درصد) ثبت سفارش می‌کنید. پس از این‌که همه ثبت سفارش کردند، بسته به میزان مشارکت مردم مثلا به شما ۸۰ سهم با قیمت ۸۰ هزار تومان می‌رسد.
در بعضی از کارگزاری‌ها اگر پول در حساب خود داشته باشید و فراموش کنید سفارش عرضه اولیه‌ی خود را ثبت کنید، خودشان برایتان ثبت سفارش می‌کنند. اگر به میزان کافی پول نداشته باشید نیز در مواردی کارگزاری به شما مبلغی قرض می‌دهد و حسابتان را منفی می‌کند تا بتوانید عرضه اولیه را بخرید؛ زیرا یکی از موارد اعتبار کارگزاری‌ها مشارکت بالا در عرضه اولیه‌هاست. لازم به ذکر است شما می‌توانید در چند کارگزاری حساب داشته باشید ولی نمی‌توانید از چند کارگزاری هم‌زمان عرضه اولیه خرید کنید زیرا به هر کد بورسی فقط یک مرتبه اجازه‌ی استفاده از این امکان داده می‌شود.
آیا عرضه اولیه‌ها همیشه برای سرمایه گذاران سودآور هستند؟
در IPO شدن شرکت‌های بزرگ خارجی برای سرمایه گذاران امنیت بالایی تضمین نمی‌شود. برای مثال شرکت‌های بزرگی در آمریکا پس از عرضه اولیه حتی تا ۶۵ درصد کاهش قیمت را نیز داشته‌اند. اما خوش‌بختانه در ایران ماجرا کمی متفاوت است. به دلیل استقبال بالای مردم از عرضه‌های اولیه در بورس با کمی اغماض می‌تواند گفت تمامی عرضه اولیه‌ها حداقل ۱۵ درصد سود را در یک هفته خواهند داد. اما برای کسب سود بیش‌تر باید سایر موارد بنیادی و تکنیکال شرکت بررسی شود. بعض شرکت‌ها در بورس ایران در دو ماهه‌ی اول عرضه اولیه‌ی خود حتی تا ۳۰۰ درصد سود را نیز به سهام‌داران خود داده‌اند.
فرایند و زمان فروش عرضه اولیه چگونه است؟
۱- ساده‌ترین روش خرید و فروش عرضه اولیه
ساده‌ترین سازوکاری که در مورد فروش عرضه اولیه‌ها در ایران استفاده می‌شود، خرید سهام و فروش در اولین روزی است که صف خرید آن توسط فروشندگان عرضه می‌شود. در این روش افراد سهم را می‌خرند و تا زمانی که با صف خرید پنج درصدی مواجه است و هیچ فروشنده‌ای ندارد آن را نگه می‌دارند. این زمان بسته به اخبار شرکت و اعتبار و ارزش شرکت ممکن است حتی هفته‌ها به طول انجامد و در گام اول سود خوبی بالای ۵۰ درصد به سهام‌داران بدهد.
۲- روش تحلیل بنیادی (تجزیه تحلیل صورت‌های مالی شرکت)
روش دیگر تحلیل صورت‌های مالی شرکت و محاسبه‌ی ارزش ذاتی آن و مقایسه‌ی ارزش شرکت با قیمت اسمی آن هنگام عرضه اولیه است. این روش یکی از مناسب‌ترین روش‌های تحلیل و ارزیابی عرضه اولیه‌هاست زیرا در ابتدای ورود شرکت به بورس داده‌ی کافی جهت تحلیل تکنیکال آن وجود ندارد و سابقه‌ی قیمتی شرکت در دسترس نیست. برای مثال شما ارزش ذاتی شرکت را از روی صورت‌های مالی آن به ازای هر سهم ۱۵۰ تومان محاسبه کرده‌اید؛ در این صورت اگر این سهم با قیمت ۱۰۰ تومان عرضه شود انتظار دارید حداقل ۵۰ درصد سود کسب خواهید کرد و وقتی به قیمت ۱۵۰ تومان رسید، می‌تواند محدوده‌ی خوبی برای فروش سهام باشد.
۳- روش تحلیل تکنیکال (تحلیل داده‌های نموداری)
همان‌طور که اشاره شد برای تحلیل تکنیکال و نموداری عرضه اولیه‌ها داده‌ی کافی وجود ندارد. با این حال با روش‌هایی می‌توان ارزش شرکت را از روی همان چند روز اول نمودار تخمین زد. در نظریه‌ی امواج الیوت در تحلیل تکنیکال حرکت بازارهای مالی به ۵ موج پیشتاز مدل‌سازی می‌شود. معمولا عرضه اولیه‌ها را موج یک درنظر می‌گیرند و بسته به قدرت و اندازه‌ی موج یک می‌توان سود آتی شرکت در سایر گام‌های حرکتی را حدس زد. پس از اصلاح قیمتی (که موج دوم نام می‌گیرد) و منفی شدن سهام، بعضی سهام‌داران اقدام به فروش می‌کنند و موج دوم بین ۱۰ تا ۳۸ درصد پایین‌تر آمده و می‌توان دوباره اقدام به خرید نمود. روش دیگر تحلیل تکنیکال برای ارزیابی عرضه اولیه‌ها سایکل‌های زمانی نمودار است. طبق این سایکل‌ها احتمال اصلاح بازار بعد از ۵ روز، ۹ روز، ۱۷ روز و ۲۶ روز به نسبت شتاب حرکتی بازار وجود دارد.
ارسال نظر