اقتصاد کلان چیست؟ مهمترین مفاهیم و اصطلاحات اقتصاد کلان
اقتصاد کلان یکی از شاخههای اقتصاد است که بر رفتار و تصمیمگیریهای اقتصادی در حالت کلی نگاه میکند. اقتصاد شامل تخصصهای بسیاری میشود؛ با این وجود دو حوزهی غالب و گستردهی اقتصاد، اقتصاد خرد و اقتصاد کلان هستند. در مقابل اقتصاد کلان، اقتصاد خرد قرار دارد که به بررسی روابط میان بنگاههای اقتصادی خرد و انگیزهها و روابط میان آنها میپردازد. اهداف اقتصاد کلان ایجاد اشتغال کامل، ثبات قیمتها، توزیع عادلانهی درآمد در جامعه و رشد و توسعهی اقتصادی مداوم است. اگر میخواهید بدانید که اقتصاد کلان چیست، خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم.
در تصویر زیر چرخهی اقتصاد کلان را مشاهده میکنید:
شناساگرهای اقتصاد کلان چیست؟
مطالعات اقتصاد کلان شامل شناساگرهایی هستند؛ شناساگرهایی مانند تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ بیکاری و شاخصهای قیمتی و تورم. با استفاده از این شناساگرها میتوان متوجه شد اقتصاد در حالت کلی به عنوان یک مجموعه چگونه کار میکند. همچنین با بررسی این شناساگرها به توسعهی مدلهایی برای توضیح عوامل موثر و اتفاقات اقتصاد کلان میپردازند. این مدلها روابط میان درآمد، مخارج، میزان مصرف، بیکاری، تورم، پساندازها، سرمایه گذاریها، مخارج دولتی و معاملات بینالمللی را مورد بررسی قرار میدهند. این متغیرها و عوامل به صورت کلی یک دستهبندی را تشکیل میدهند که به آن شناساگرهای اقتصاد کلان گفته میشود. این شناساگرها به سه دستهی پیشرو، دارای تاخیر و همزمان با ظرفیت پیشبینیشده تقسیم میشوند. با ترکیب دو یا چند تا از این عوامل، اقتصاددانان به تحلیلی از جهتگیریهای اقتصادی میرسند.
مطالعات اقتصاد کلان
اقتصاد کلان یک حوزهی گستردهی مطالعاتی است که در دو حوزهی عمومی مورد بررسی قرار میگیرد: ارزیابی چرخهی کسبوکار و نرخ رشد اقتصاد. اقتصاد کلان به صورت گستردهای وابسته به تصمیمات دولتی است؛ به همین دلیل مداخلات دولتها تاثیر زیادی بر انقباض و انبساط اقتصادی کشورها دارد و با تغییرات سیاستهای اقتصادی تغییر میکند.
با این که اقتصاد کلان مفاهیم زیادی را بررسی میکند، اما سه موضوع اساسی برای تحقیقات اقتصاد کلان در سطح ملی دارایی اهمیت ویژهای هستند که در ادامه به آنها میپردازیم. این سه موضوع درآمد، بیکاری و تورم هستند. این مفاهیم به جز اقتصاد کلان، برای سایر بنگاههای اقتصادی مانند کارگران، مصرفکنندگان و تولیدکنندگان اقتصاد نیز بسیار مهم است.
تولید و درآمد در سطح اقتصاد کلان چیست؟
تولیدات ملی به معنای مجموع مقادیری است که یک کشور در بازهی زمانی مشخصی خریداری میکند. هر چیزی که تولید شده و به فروش برسد، به همان میزان درآمد ایجاد میکند. برونده کلی اقتصادی کشورها بر اساس تولید ناخالص داخلی بخش بر تعداد افراد جامعه (جمعیت) ارزیابی میشود. تولید و درآمد معمولا معادل هم به کار میروند و بعضی مواقع از آنها به جای یکدیگر استفاده میشود. درآمد میتواند از سمت تولیدات محاسبه و ارزیابی شود؛ یک راه محاسبهی درآمد، حساب کردن ارزش سراسری کالاها و خدمات نهایی و یا مجموع همهی ارزشآفرینیهای درون یک اقتصاد است. مطالعهی تولید ناخالص داخلی و رشد سال به سال این شاخص اقتصادی مهم، همواره توسط اقتصاددانان مورد توجه قرار میگیرد.
بیکاری، از مهمترین اصطلاحات اقتصاد کلان
میزان بیکاری در یک جامعه با استفاده از نرخ بیکاری محاسبه میشود؛ برای مثال میتوان به درصد کارگران بدون شغل در بخش نیروی کار اشاره کرد. نرخ بیکاری در بخش نیروی کار تنها شامل کارکنانی است که به طور فعال در جستوجوی کار هستند. افرادی که بازنشسته شدهاند، به دنبال ادامه تحصیل هستند و یا انگیزهی کار را از دست دادهاند، جزو این دسته بندی به حساب نخواهند آمد.
بیکاری میتواند به طور عمده به چندین بخش تقسیم شود که ریشههای شکلگیری متفاوتی دارند. یک نوع از بیکاری در قالب نظریهی بیکاری کلاسیک بیان میشود. طبق این نظریه با افزایش مخارج کارمندان، صاحبان شرکتها و کسبوکارها قادر به استخدام نیروهای جدید نخواهند بود و این مسئله باعث افزایش نرخ بیکاری میشود. نوع دیگر بیکاری، بیکاری فرسایشی یا اصطکاکی نام دارد که با وجود موقعیتهای شغلی برای افراد، زمان زیادی صرف یافتن این شغلها و شروع به کار میشود که همین زمان زیاد باعث شکلگیری یک دورهی رکود و بیکاری اقتصادی خواهد شد.
نوع دیگر بیکاری در ساختار اقتصادی جدید شکل میگیرد و به آن بیکاری ساختاری میگویند. در این حالت فاصلهای بین مهارتهای مورد نیاز در بازار کار و مهارتهای فعلی کارکنان به وجود میآید. این شرایط حاصل تحولات و تغییرات فناوریها و نیازهای روز اقتصاد است.
تورم و کاهش قیمتها
تورم به معنی افزایش کلی قیمتها در سرتاسر یک اقتصاد است. از طرف دیگر وقتی با کاهش عمومی و همهگیر قیمتها در یک جامعه روبهرو باشیم تورم منفی یا کاهش قیمتها را شاهد هستیم (که در تاریخ ایران کم سابقه است!). اقتصاددانان این تغییرات قیمتی را با استفاده از شاخصهای قیمتی رصد میکنند. تورم موقعی میتواند ایجاد شود که اقتصاد بیش از اندازه و با سرعت بالایی در حال رشد است. از طرفی اقتصادی با سرعت پایین و رکود، به کاهش قیمتها منجر میشود.
مسئولان بانک مرکزی که وظیفهی مدیریت منابع مالی کشورها را دارند، با استفاده از سیاستهای مالی سعی در کاهش تورم و ثبات ارزش پولی کشور میکنند. افزایش نرخ بهره و یا کاهش منابع مالی نقد در دست مردم به کاهش تورم کمک میکند. افزایش تورم باعث افزایش تغییرات ناگهانی و غیر قابل پیشبینی در اقتصاد میشود که معایب زیادی به همراه دارد.
سایر اصطلاحات
مصرف، پسانداز و سرمایه گذاری
خرج کردن پول در اقتصاد کلان خود را در سه شکل مصرف، پسانداز و سرمایه گذاری نشان میدهد. همچنین میان مخارج و درآمد رابطه وجود دارد؛ به این صورت که درآمد منهای مخارج برابر مجموع پساندازها است. مصرف به معنی خرج کردن پولتان برای خرید کالا یا خدمات دیگران است. تفاوت سرمایه گذاری و پسانداز در این است که با پسانداز پول خود همان مقدار پول به اضافهی تاثیرات تورمی به شما تعلق دارد ولی در سرمایه گذاری هدف شما افزایش ارزش دارائیها در زمانی مشخص است.
نقش رکود در معادلات اقتصاد کلان چیست
رکود یک گرفتگی و انقباض در چرخهی اقتصادی و یک کاهش سرعت عمومی در فعالیتهای اقتصادی است. شناساگرهای اقتصاد کلان مانند تولید ناخالص داخلی، ایجاد شغل، سرمایه گذاری، درآمد خانوار، سود کسبوکارها و … به بررسی رکود در اقتصاد میپردازند. رکود میتواند با محرکهایی مانند بحرانهای مالی، شوکهای خارجی وارد بر معاملات و یا ترکیدن حبابهای اقتصادی شروع شوند و ادامه پیدا کنند. بسیاری از اقتصاددانان بزرگ معتقداند رکودها به وسیلهی کاهش تقاضای کل در اقتصاد شکل میگیرد و ترجیح میدهند از سیاستهای انبساطی اقتصاد خرد در این مدت کمک بگیرند.
سیاستهای پولی انقباضی و انبساطی
سیاستهای انقباضی و انبساطی از پرکاربردترین اصطلاحات اقتصاد کلان به شمار میروند. به سیاستهایی که به دنبال افزایش میزان نقدینگی در جامعه میشود سیاستهای انبساطی میگویند. بانک مرکزی در شرایط خاص مانند رکود اقتصادی اقدام به پیگیری سیاست پولی انبساطی برای متعادل کردن بازار میکند. در عوض سیاستهایی که سعی میکنند نقدینگی نزد مردم را کم کنند، سیاستهای پولی انقباضی هستند.
ارسال نظر